Niðurstöður heysýna 2020

Búvörudeild SS tekur fjölmörg heysýni ár hvert. Nú í haust voru tekin yfir 100 sýni víðsvegar af landinu en þó mest á Suður- og Vesturlandi. Við upphaf sprettutíðar var kalt og þurrt sem seinkaði fyrri slætti um viku til tíu daga á Suður- og Vesturlandi. Á Norður- og Austurlandi fengu menn gott vor eftir erfiðan vetur. Snjó tók seint upp og lentu margir bændur í gríðarlega miklum kalskemmdum.

Ef skoðuð eru meðaltöl fyrir fyrri slátt þá er orkan 0,87 FEm sem er heldur lægri en í fyrra. Próteinið er hins vegar hærra í heyjunum þetta árið eða 145 g/kg. Mikilvægt er að skoða kjarnfóðurgjöf með hliðsjón af niðurstöðum heysýna.

Prótein

• Prótein í fóðri ræðst af plöntutegund, sláttutíma og áburðargjöf.
• Ef próteinið fer undir eða yfir viðmiðunarmörk ætti að skoða sláttutíma og köfnunarefnisáburðargjöf.
• Styrkur próteins fellur með þroska túngrasa.
• Ekki er gott að prótein sé mikið hærra en viðmiðunarmörk segja til um því þá fer aukin orka í niðurbrot á próteini.
• 39 % sýna er undir viðmiðunarmörkum fyrir prótein. Hinsvegar má geta þess að tréni er á pari við viðmiðunarmörk. Mikilvægt er því að skoða áburðargjöfina.

Sykur

• 80 % sýna er innan viðmiðunarmarka fyrir sykur í gróffóðri, sem er gríðarlega gott.
• Mikilvægt er að slá eftir sólríkan dag þegar plönturnar eru ríkar af sykrum.

Hlutverk sykurs

• Magn sykurs í fóðri ræðst af plöntutegund, sláttutíma, tapi sem verður við forþurrkun og við gerjun fóðurs.
• Hátt innihald sykurs eykur lystugleika fóðurs og þar með gróffóðurát. Það hefur síðan jákvæð áhrif á vambarstarfsemina og hlutfall trénis og auðleystra kolvetna verður æskilegra.
• Niðurbrot á sykri í vömb leiðir til hærri fituprósentu í mjólk.

Steinefni

Steinefnainnihald er heldur betra þetta árið en í fyrra. Ef meðaltöl heysýna eru skoðaðar fyrir uppskeru úr fyrri slætti þá er bara kalsíum (Ca) undir viðmiðunarmörkum. Gríðarleg hækkun er á fosfór (P) milli ára en í fyrra var fosfórinn 2,4 g/kg en er nú 3,1 g/kg. Allt bendir til þess aukin kölkun hafi skilað sér í betri steinefnainnihaldi gróffóðurs.

Fosfór (P)

• Ef fosfór er undir viðmiðunarmörkum þá er mikilvægt að skoða hlutina í samhengi, hversu mikill fosfór hefur verið borinn á og hver er kalsíumstaðan.
• Mikilvægt er að sýrustigið sé rétt því fosfór bindst auðveldlega jarðvegi.
• 49% sýna eru undir viðmiðunarmörkum fyrir fosfór. Mikilvægt er því að taka jarðvegssýni og skoða áburðargjöfina.

Hlutverk fosfórs (P)

• Tekur þátt í beinabyggingu og er eitt af byggingarefnum próteina.
• Skortur veldur minni frjósemi og mjólkurnyt minnkar. Lélegur vöxtur ungviðis er oft rakinn til skorts á fosfór.
• Mikilvægt næringarefni fyrir orkugeymslu og orkuflutning í plöntunni.
• Skiptir sköpum fyrir rótarmyndun.

Kalí (K)

• Ef kalí er undir viðmiðunarmörkum er rétt að skoða sögu túnsins með tilliti til hvort túnið hafi fengið skít eða ekki.
• Skoða áburðargjöfina og taka skítasýni.
• Mikilvægt er að bera á þrígildan áburð með skítnum ef kalístaðan er orðin lág.
• 74 % sýna eru innan eða yfir viðmiðunarmörk fyrir kalí (K), sem verður að teljast ljómandi gott.

Hlutverk kalís (K)

• Stjórnar vökvajafnvægi frumna og hefur áhrif á sýrustig blóðs.
• Hjá plöntum er kalí lífsnauðsynlegt fyrir ljóstillífun, próteinmyndun, flutning og geymslu á kolvetnum. Skortseinkenni koma einkum fram í því að grös verða lin og mishá.
• Sykurmagn jurta eykst með auknu aðgengi að kalí sem veldur auknu frostþoli.
• Ofgnótt af kalí getur hindrað upptöku á magnesíum sem getur leitt til skorts í búfé og valdið graskrampa.

Brennisteinn (S)

• Ef brennisteinn fer undir viðmiðunarmörk er vert að skoða áburðargjöfina og velja áburð sem inniheldur brennistein.
• Flestar áburðartegundir sem Sláturfélag Suðurlands bíður upp eru ríkar af brennisteini, má þá sérstaklega nefna köfnunarefnisáburðinn Opti-NS https://yara.is/vara/opti-ns-27-0-0-4s/.

Hlutverk brennisteins (S)

• Er byggingarefni í a.m.k. þrem mikilvægum amínósýrum, sem er grunneining próteina.
• Skortur veldur yfirleitt próteinskorti og lélegum hárvexti.
• Er í öllum byggingarpróteinum plantna og er nauðsynlegur góðs rótarkerfis.
• Skortur er einkum á þurrviðrasömum héruðum.
• Skortseinkenni er að grös verða ljósgræn og lin.
• Ofgnótt, jarðvegur súrnar og hætta á kali eykst.

Kalsíum (Ca)

• 80 % sýna eru undir viðmiðunarmörkum fyrir kalsíum (Ca).
• Mikilvægt er að bændur hugi vel að kölkun túna sérstaklega ef kalsíum (Ca) er lágt í gróffóðrinu.
• Góðir kalkgjafar sem Sláturfélag Suðurlands er að selja eru Dolomit-Mg kalk og Kalksalpeter.

Hlutverk kalsíum (Ca)

• Kalsíum tekur þátt í byggingu beina og tanna, er í blóði og vöðvum.
• Skortur á kalsíum getur valdið doða.
• Nauðsynlegt plöntum, gefur t.d. plöntuvefjum styrk.
• Kalsíum myndar kalk sem hækkar sýrustig í jarðvegi og bætir þar með aðgang að næringarefnum.

Magnesíum (Mg)

• 45 % sýna eru undir viðmiðunarmörkum fyrir magnesíum (Mg).
• Dolomit Mg-kalkið inniheldur 12 % magnesíum. Mælum með að bændur noti.

Hlutverk magnesíum (Mg)

• Eitt af byggingarefnum beina og virkar sem efnaskiptahvati.
• Mikilvægt byggingarefni í blaðgrænu og hefur áhrif á upptöku og nýtingu fosfórs.
• Skortur er ekki algengur í plöntum en ofgnótt af kalí getur hamlað upptöku á magnesíum.
• Nauðsynlegt er að fylgjast með styrkleika magnesíum í fóðri því skortur getur orsakað ýmis vandamál, svo sem graskrampa hjá kúm.

Kalsíum (Ca)/fosfór (P) hlutfallið

• 41 % sýna er undir viðmiðunarmörkum fyrir kalsíum (Ca)/fosfór (P) hlutfallið.
• Kalsíum (Ca) er í flestum tilfellum of lágt miðað við fosfórinn (P).

Hlutverk kalsíum (Ca)/fosfórs (P)

• Mikilvægt er að skoða hlutfall milli styrkleika á kalsíum og fosfór í fóðri.
• Bæði þessi efni hafa áhrif á uppbyggingu beina.
• Ef styrkleikur á fosfór er mikið hærri en kalsíum getur það dregið úr upptöku á kalsíum og þar með orsakað vandamál í stoðkerfinu. Þetta getur átt sér stað þrátt fyrir að það sé nægileg magn af kalsíum í fóðri.

Snefilefni

Almennt eru snefilefnin góð í heyjum. Natríum (Na) er heldur lágt og því mikilvægt að gripirnir hafi góðan aðgang að saltsteinum.

Selen (Se)

• Bændur hafa í vaxandi mæli valið selenbættan áburð sem hefur skilað sér í bættu heilbrigði hjá búfé.
• 52 % sýna eru undir viðmiðunarmörkum í seleni (Se). Því er mikilvægt að velja selenbættan áburð.
• Sláturfélag Suðurlands er að selja fimm áburðartegundir sem eru selenbættar.

Hlutverk selens (Se)

• Starfar náið með E-vítamíni en bæði þessi efni hafa áhrif á starfsemi vöðva.
• Vöntun leiðir til óstyrkleika, stíuskjögurs, kemur helst fram í ungum lömbum.
• Skortur getur einnig valdið vanþrifum og slappleika.
• Ofgnótt af seleni getur valdið liðstirðnun og hárleysi, jafnvel sinnuleysi.
• Plöntur þurfa ekki selen.

Áburðaráætlun – Nú er tíminn!

Nú er rétti tíminn til að huga að áburðaráætlun og gera plön fyrir komandi sumar. Mikilvægt er að hafa hey-, jarðvegs- og skítasýni til þess að áætlunin verði sem nákvæmust. Auk þess hvetjum við bændur til að vigta rúllurnar. Ef rúllurnar eru vigtaðar og fyrir liggja heysýni þá er m.a. hægt að:

• Reikna út hve margar fóðureiningar fengust af hverjum ha.
• Reikna út hve mörg kg þurrefnis fengust af hverjum ha.

Gróffóðuröflun er einn stærsti kostnaðarliðurinn í landbúnaði. Það er því gríðarleg hagræðing að fá sem mest fóður í magni og gæðum af hverjum ha.